İLKOKUL ÇAĞI ÇOCUKLARI NASIL BESLENMELİ
Beslenme, anne karnından başlayarak insan sağlığının korumasında ve iyileştirilmesinde en önemli faktörlerden biridir. Sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenme herkes için, özellikle de çocuklar için gereklidir; çünkü bu dönemde kazanılacak beslenme alışkanlıkları yaşam boyu sürdürülmektedir.
Özellikle hızlı büyüme ve gelişme süreci olan bebeklik, çocukluk ve adölesan döneminde kazanılan doğru beslenme alışkanlıkları bireylerin yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmelerinin sağlanması açısından da önem kazanmaktadır. Büyüme ve gelişme; beslenme, genetik yapı, cinsiyet, çevresel etmenler, sosyo-ekonomik durum, kültür ve gelenekler gibi çeşitli etmenlerin etkisi altındadır. Kalıtsal özellikleri ve çevresel etmenleri kontrol etmemiz her zaman mümkün olmasa da bilinçli bir beslenme ile daha sağlıklı, mutlu, verimli ve uzun bir yaşama; çocukluktan başlayan doğru beslenme alışkanlıkları kazanarak adımımızı atabiliriz.
İlkokul çağı dönemi, 6-13 yaş grubunu kapsamaktadır. Bu dönemde çocukların fiziksel büyümesi hızlıdır bu yüzden besin öğesi gereksinmeleri de artmıştır.
Erken yaşlarda yetersiz ve dengesiz beslenme sonucunda beyin fonksiyonlarında bazı bozukluklar meydana gelebilmekte ve bu da;
Fiziksel gelişim gerilikleri
Öğrenme yeteneklerinde azalmalar
Hafıza zayıflaması
Davranış bozuklukları
Çevreye karşı ilgisizlik gibi çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.
Vücudun fizyolojik dengesinin sağlanmasında öğün düzeni önemli bir etkendir. Yapılan çalışmalarda öğün atlamada; vakit bulamamak, unutmak, canı istememe, iştahsızlık ve uyanamamak gibi nedenlerin olduğu saptanmıştır. Özellikle büyüme ve gelişme çağındaki çocuklarda öğün atlamak; atlanan öğünün oluşturduğu açlığın bastırılması için okul kantinlerinde satılan ve çoğunluğunun besin değeri olmayan enerji değeri yüksek; hamburger, tost, bisküvi, cips ve çikolata gibi yiyeceklerin tüketilmesine neden olmaktadır. Bu durum başta obezite olmak üzere birçok kronik hastalık için risk faktörü oluşturmaktadır.
İlkokul Çağı Çocuklarında Kahvaltının Önemi
Arabayı çalıştıran benzin, vücudumuzu çalıştıran besindir. Vücudumuz uyurken bile çalışmaya devam eder. Aksam yemeği ile sabah arasında yaklaşık 12 saatlik bir süre geçer. Bu süre içinde vücudumuz besinlerin tümünü kullanır.
Sağlıklı beslenmede öğünlerin düzenli tüketilmesinin, özelikle de
güne istekli başlamada
aktiviteyi elverişli bir şekilde sürdürmede
öğrenme üzerinde sabah kahvaltısının çok önemli rolü vardır.
Kahvaltı günün en önemli öğünü olmasına rağmen en çok ihmal edilenidir.
Kahvaltı, bilişsel işlev ve öğrenme performansını olumlu yönde etkilemektedir.
Kahvaltı yapma ile bilişsel işlevler arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmaların çoğunda kahvaltı yapanların anımsama performanslarının daha yüksek olduğu, hafızalarının güçlendiği bildirilmiştir.
Dengeli bir kahvaltıda günlük enerjinin 1/4’ü ya da en az 1/5’inin karşılanması gerekmektedir.
Besin Grupları
SÜT, YOĞURT ve PEYNİR GRUBU
İlkokul çağındaki çocuklara bu grup için önerilen günlük besin tüketim miktarı ortalama 500-600 g’dır. Bu da yaklaşık 2-3 su bardağı süttür. Süt yerine ayni miktar yoğurt da yenebilir. İki kibrit kutusu (60 gr.) kadar beyaz peynir bir su bardağı sütle eşdeğerdir. Bir öğün peynir, bir öğün süt veya yoğurt alarak bu gruba olan ihtiyacı karşılayabilirsiniz.
Bu gruptan; kalsiyum, riboflavin ve protein ihtiyacı sağlanmış olunur. KALSİYUM, kemik ve diş gelişimi için gerekli bir mineraldir. Kalsiyum eksik alındığı zaman, dişlerde sekil bozuklukları ve çürükler olur. Çocukları boyu yeterince uzayamaz. RİBOFLAVİN ise deri ve göz sağlığı için gerekli bir vitamindir. B, olarak da adlandırılır. Riboflavin yetersiz alındığında gözlerde kaşınma ve ışık hassasiyeti, ağız ve dilde yaralar meydana gelir.
ET, YUMURTA ve KURUBAKLAGİL GRUBU
İlkokul çağındaki çocuklar için önerilen günlük tüketim miktarı ortalama 130-140 g’dır. Bir öğün tavuk yendiğinde diğer öğün kuru fasulye veya bir öğün yumurta yendiğinde diğer öğün et yenilirse bu gruba olan ihtiyaç karşılanmış olur.
Sağlıklı beslenme için;
Haftada iki kez balık,
Haftada 3-4 adet yumurta
Haftada en az iki kez kurubaklagil tüketilmesi önerilmektedir.
Bu gruptan; protein, B grubu vitaminleri, demir ve çinko gibi mineral ihtiyacı sağlanmış olunur. B grubu vitaminleri; sinir ve sindirim sistemi ile deri sağlığı için çok önemlidir. DEMİR, kan yapıcı bir mineraldir. ÇİNKO ise vücudu mikroplara karşı korur, büyüme ve gelişme için çok gereklidir.
SEBZE ve MEYVE GRUBU
İlkokul çağı çocuğunun diyetinde bu gruptan her gün en az üç porsiyon sebze ve meyve önerilmekte olup günlük miktarı ortalama 300-400 gram olmalıdır. Bir günde iki adet meyve ve bir salata yenildiği zaman bu gruba olan ihtiyaç karşılanmış olunur.
Bu gruptan; A ve C vitamini gibi önemli iki vitamin ihtiyacı sağlanır. A VİTAMİNİ, göz ve deri sağlığı için çok önemli bir vitamindir. C VİTAMİNİ de hastalıklardan korur ve hastalıkların daha çabuk iyileşmesine yardımcı olur. C vitamini, yeşil yapraklı sebzeler ve havuçta çok bulunan A vitamininin ön maddesi olan karotenler ayrıca vücudu kanser yapan maddelere karşı koruyucu görev yaparlar.
EKMEK ve TAHIL GRUBU
İlkokul çağındaki çocuklar için bu gruptan günde en az 6 porsiyon tüketmeleri önerilir. Her öğünde 1-2 dilim ekmek ve öğünlerden birinde pilav veya makarna yendiğinde bu gruba olan ihtiyaç karşılanmış olur.
Tahılların proteinin kalitesi düşüktür. Ancak kurubaklagil ya da et, süt, yumurta gibi besinlerle bir arada tüketildiklerinde protein kalitesi arttırılabilir.
Bu gruptan; Niasin ve Tiamin gibi B vitaminleri ve enerji sağlanmış olunur. Niasin ve Tiamin besinlerdeki enerjinin, vücutta güç enerjisine dönüşmesini sağlayan vitaminlerdir. Böylece çocuklar daha enerjik hisseder.
YAĞLAR ve ŞEKERLER
Saf karbonhidrat olan şekerler boş bir enerji kaynağı olup, vitamin, mineral ve protein içermemektedirler. Fazla tüketildiğinde enerji dengesizliği, şişmanlık ve diş çürümelerine neden olabilmektedir.
Yağlar beslenmede çok önemlidir ancak aşırı tüketimi şişmanlık ve kalp-damar hastalıklarına sebep olabileceğinden fazlasından kaçınılmalıdır.
